Alfabet e-booków. Najważniejsze terminy związane z branżą książek i czytników elektronicznych w jednym miejscu

Zaczynasz swoją przygodę z czytnikami e-booków i nie jesteś oswojony ze związaną z nimi terminologią? Nie rozumiesz, czym jest DRM, E-Ink lub X-Ray? Specjalnie dla Ciebie przygotowaliśmy specjalny słownik, w którym znajdziesz jasne objaśnienia najważniejszych pojęć z dziedziny czytników, ich producentów, e-booków i wszystkiego, co ma związek z technologią e-papieru.

W związku z dynamicznym rozwojem branży, słownik będzie na bieżąco uzupełniany, dlatego możesz zaglądać do niego w razie jakichkolwiek przyszłych wątpliwości. Wiele opracowanych haseł odsyła do innych przygotowanych przez nas materiałów, które pozwolą Ci dowiedzieć się na ich temat jeszcze więcej.

 

A

• Amazon – Amerykańskie przedsiębiorstwo handlowe i największy sklep internetowy na świecie. Producent innowacyjnych czytników Kindle, jeden z największych dystrybutorów e-booków.
• Amazon Whispernet – Usługa obsługująca sieć bezprzewodową 3G, która jest wykorzystywana na czytnikach Kindle. Jeżeli użytkownicy produkowanych przez Amazona urządzeń znajdują się w zasięgu sieci AT&T (amerykańskie przedsiębiorstwo telekomunikacyjne), firma Jeffa Bezosa zapewnia im bezpłatny dostęp do Whispernetu. Usługa pozwala na wygodne łączenie się z Internetem, pobieranie książek i wielu innych materiałów.
• Amazon Whispersync – Usługa wykorzystywana w produktach firmy Amazon, pozwalająca na synchronizację treści (np. czytanych e-booków) pomiędzy wieloma urządzeniami.
• Audible – Producent i dystrybutor audiobooków, firma zakupiona w 2008 roku przez Amazona. Wiele modeli czytników Kindle pozwala na korzystanie z usługi Audible, umożliwiając odtwarzanie dźwięku z wykorzystaniem bluetootha.
• Audiobook – Książka w formie dźwiękowej, książka mówiona. Cyfrowy zapis odczytywania książki przez lektora, pozwalający na odtwarzanie treści publikacji książkowej na urządzeniach wyposażonych w wejście słuchawkowe i głośniki.
• AZW – Format plików elektronicznych bazujący na formacie MOBI. Różni się od niego wykorzystaniem technologii DRM (zabezpieczenia przed nielegalnym użyciem). Format stosowany przede wszystkim w urządzeniach Kindle.

B

• Bookeen – Francuskie przedsiębiorstwo technologiczne, producent popularnych czytników Cybook.
• Booken Saga – Model czytnika elektronicznego wyprodukowany przez francuską firmę Bookeen.
• BookRage – Polski serwis internetowy specjalizujący się w wypożyczaniu e-booków. Jeżeli użytkownik opłaci koszty oferowanych w serwisie pakietów, uzyskuje do nich dostęp w określonym przedziale czasowym. Ceny pakietów nie są ustalone – nabywca sam decyduje, ile jest w stanie za nie zapłacić. Serwis jest polskim odpowiednikiem usługi Humble Bundle.

C

• Calibre – Najpopularniejszy program do zarządzenia biblioteką e-booków na komputerze. Program jest darmowy i posiada wiele użytecznych funkcji, takich jak możliwość konwersji formatów plików, pobierania artykułów z portali internetowych, wysyłania e-booków drogą mailową, samodzielne przygotowywanie publikacji ePUB i Mobi lub zarządzanie kolekcjami na Kindle.
• Carta – Jedna z technologii EPD, następca generacji Pearl. Wyświetlacz monochromatyczny, o dobrym kontraście, rozdzielczości 212 DPI (lub wyższej), wyraźny i bogaty w szczegóły, wyświetlający 16 odcieni szarości. W niektórych modelach czytników rozdzielczość ekranów Carta wynosi 166 DPI.
• Cybook – Marka popularnych czytników elektronicznych produkowanych przez francuską firmę Bookeen.
• Czytnik elektroniczny – Urządzenie służące do czytania książek elektronicznych, a także wyposażone w wiele dodatkowych funkcji. Zasady działania czytników ebooków opierają się na wykorzystaniu technologii e-papieru, pozwalającej na dokładne odwzorowanie procesu czytania tradycyjnej książki.

D

• Domena publiczna – Twórczość, z której można korzystać bez ograniczeń wynikających z praw autorskich (najczęściej w związku z ich wygaśnięciem). Książki znajdujące się w domenie publicznej (wiele pozycji literatury klasycznej) są udostępniane przez niektóre serwisy internetowe do pobrania za darmo. Najpopularniejszym tego typu serwisem w Polsce są WolneLektury.pl.
• DPI (Dots Per Inch) – Liczba punktów barwnych przypadających na jeden cal. Podstawowa miara rozdzielczości obrazu (poza PPI). Określa jakość obrazu wydrukowanego za pomocą drukarki. Im więcej DPI, tym wyraźniejszy obraz.
• DRM (Digital Rights Management) – System zabezpieczeń książek elektronicznych, uniemożliwiający ich bezprawne kopiowanie (wykorzystywany w formatach ePUB i Mobi). DRM chroni prawa autorskie, ograniczając możliwość używania danych elektronicznych niezgodnie z wolą wydawcy.

E

• E-Book – Książa w wersji elektronicznej, występująca określonych formatach (najczęściej ePUB i Mobi), przeznaczona do czytania na odpowiednich urządzeniach (przede wszystkim czytnikach elektronicznych, lecz również tabletach, smartfonach i komputerach). Jej odtworzenie wymaga specjalnego oprogramowania.
• Ebookpoint – Popularna księgarnia internetowa stworzona przez Grupę Wydawniczą Helion. W jej ofercie znajdują się audiobooki do pobrania, e-booki oraz materiały wideo.
• E-Ink – Tusz elektroniczny. Technologia papieru elektronicznego wykorzystywana w czytnikach e-booków, którą rozwinęła firma E Ink Corporation. Znajdujące się w ekranie urządzenia piksele wypełnione są kapsułkami z atramentem w kolorze czarnym i białym. Cały układ jest zamknięty pomiędzy dwoma elektrodami – górną i dolą. Wyświetlanie obrazu w technologii E-Ink opiera się na zmianach polaryzacji elektrod, naprzemiennie przyciągający raz dodatnio (biały tusz), a raz ujemnie (czarny tusz) naładowane drobiny barwnika.
• E Ink Corporation – Jeden z najważniejszych na świecie producentów wyświetlaczy EPD (papier elektroniczny), wykorzystywanych m.in. w Kindlach, PocketBookach, Cybookach i Nookach. Firma założona w 1997 w Stanach Zjednoczonych jako spin-off MIT (Massachusetts Institute of Technology) Media Lab.
• E-Księgarnia – Księgarnia internetowa zajmująca się sprzedażą książek w wersji elektronicznej (audiobooków i e-booków). Kupowane w niej tytuły mogą być przesyłane na nasze komputery lub bezpośrednio na inne urządzenia (czytniki, tablety lub smartfony).
• E-Papier – Papier elektroniczny, doskonale imitujący właściwości normalnego papieru. Jest wysoko energooszczędny, wyraźny pod dowolnym kątem i sprzyja wygodnemu, zdrowemu dla oczu czytaniu. Podobnie jak zwykły papier, świeci wyłącznie światłem odbitym (wymaga zewnętrznego źródła światła).
• EPD (Electronic Paper Display) – Wyświetlacz wykonany z wykorzystaniem technologii e-papieru. Najczęściej wykorzystuje się go w czytnikach ebooków. Nie potrzebuje energii elektrycznej (ekran pobiera prąd jedynie podczas przewijania stron) i w przeciwieństwie do ekranów LCD sam nie jest źródłem światła – święci wyłącznie światłem odbitym.
• ePUB – Najpopularniejszy format plików elektronicznych, wykorzystywany przez większość producentów czytników e-booków. Jego nazwa pochodzi od Electronic Publication. Książki w formacie ePUB są dostępne we wszystkich internetowych księgarniach, zajmujących się sprzedażą e-booków. Amazon zrezygnował z obsługi formatu na własnych urządzeniach. Obecnie wielu producentów korzysta z technologii ePUB 3.0 (format jest wciąż udoskonalany).

F

• Fire Kindle – Tablet z kolorowym wyświetlaczem IPS wyprodukowany przez Amazona. Urządzenie zostało wyposażone w system operacyjny Android. Poza czytaniem e-booków (dostępnych w Kindle Store) Kindle Fire umożliwia korzystanie z Internetu, oglądanie filmów, słuchanie muzyki i korzystanie z wielu innych aplikacji, dostępnych Sklepie Google Play.
• Forma – Czytnik elektroniczny wyprodukowany przez kanadyjskie przedsiębiorstwo technologiczne Kobo.

G

H

• Humble Bundle – Usługa połączona z serwisem internetowym, umożliwiająca kupowanie i wypożyczanie materiałów multimedialnych (gry komputerowe, filmy, muzyka, e-booki) w specjalnych pakietach. Koszty dystrybuowanych przez serwis materiałów nie są jednoznacznie ustalone – wyboru ceny dokonuje sam kupujący.

I

• iBooks – Darmowa aplikacja dostępna Apple App Store, pozwalająca użytkownikom urządzeń Apple (iPad i iPhone) na pobieranie oraz czytanie e-booków. Aplikacja łączy się ze sklepem iBookstore z wykorzystaniem usługi iTunes (baza materiałów audio).
• iBookstore – Sklep internetowy z e-bookami przeznaczony dla użytkowników urządzeń Apple. W sklepie znajduje się ponad 700 000 płatnych i darmowych pozycji.
• InkBook – Marka czytników projektowanych przez polską firmę Arta Tech.

J

K

• KFX – Format plików elektronicznych, stanowiący udoskonaloną wersję AZW (wykorzystywany przede wszystkim w czytnikach Kindle).
• Kindle – Czytnik e-booków stworzony przez firmę Amazon. Jedno z pierwszych tego typu urządzeń na rynku (wprowadzone w 2007 roku). Kindle został stworzony z wykorzystaniem technologii e-papieru (e-Ink). Posiada wiele dodatkowych funkcji oraz występuje w wielu modelach (Touch, Fire, Paperwhite, Oasis, Voyage).
• Kindle Direct Publishing – Bezpłatna usługa Amazona umożliwiająca publikowanie książek w formie e-booków bez udziału wydawnictw, a także sprzedawanie ich w Kindle Store. Usługa automatycznie dostosowuje format publikacji do wymogów czytników Kindle (konwertując je do formatu AZW). Autor publikacji otrzymuje od 35 do 70% ceny e-booka netto.
• Kindle Store – Oficjalny sklep z książkami elektronicznymi Amazonu. Automatycznie łączą się z nim przez Internet wszystkie urządzenia Kindle, umożliwiając zakup e-booków. W 2018 roku mieszkańcy Stanów Zjednoczonych mogli znaleźć w sklepie ponad 6 milionów pozycji.
• Kobo – Kanadyjskie przedsiębiorstwo technologiczne, producent czytnika elektronicznego Kobo Forma.
• Konwersja – Proces zmiany jednego formatu elektronicznego na drugi (np. z dokumentu doc. na ePub).

L

• LCD – Wyświetlacz ciekłokrystaliczny, wykorzystywany przede wszystkim w telewizorach, komputerach, smartfonach i tabletach (oraz niektórych starszych modelach czytników e-booków). Stanowi silne źródło światła, pozwalające na postrzeganie znaków i obrazów, co sprawia, że długie wpatrywanie się w ekran LCD staje się niezdrowe i męczące dla oczu.
• Legimi – Jedna z największych internetowych księgarni, posiadająca w swojej ofercie audiobooki i e-booki. Serwis słynie z pakietów czytelniczych (dostępnych w abonamentach), w ramach których możemy kupować lub wypożyczać rozmaite tytuły na różne urządzenia. Co więcej, Legimi oferuje swoim klientom darmowy program do czytania e-booków, który pozwala korzystać z nich na komputerach, smartfonach i tabletach.

M

• Mobi – Format plików elektronicznych wykorzystywany przez Amazona w czytnikach Kindle. Niektóre urządzenia innych firm również sobie z nim radzą. Nazwa formatu pochodzi od francuskiego producenta Mobipocket S.A.
• Mobius – Jedna z technologii EPD. Elastyczny, lekki wyświetlacz, najlepiej dostosowany do urządzeń o dużych formatach.

N

• Nexto – E-Księgarnia, udostępniająca darmowe fragmenty audiobooków i e-booków. Oprócz sprzedaży książek elektronicznych, serwis zajmuje się również dystrybucją wielu innych artykułów, takich jak gry, płyty i filmy.
• Nook – Popularny czytnik e-booków stworzony przez firmę Barnes & Noble (jedna z największych sieci księgarni na świecie).

O

• Oasis Kindle – Model czytnika Kindle wprowadzony na rynek 2016 roku. Jest to czytnik o 7-celowym ekranie (pierwsze urządzenie Kindle o takim rozmiarze), charakteryzujący się asymetryczną budową.
• Onyx Boox – Marka popularnych czytników e-booków produkowanych przez chińskie przedsiębiorstwo technologiczne Onyx.
• OPDS (Open Publication Distribution System) – Protokół pozwalający na przesyłanie e-booków i innych treści pomiędzy urządzeniami w prosty i wygodny sposób (ujednolicony format obsługiwany przez różne wersje oprogramowania).

P

• Paperwhite Kindle – Dotykowy czytnik Amazonu, wyposażony w oświetlające ekran diody LED (pozwalające na regulowanie siły światła), następca Kindle Touch.
• Pearl – Jedna z pierwszych technologii EPD, poprzednik generacji Carta. Monochromatyczna technologia Pearl, która opiera się na 16 odcieniach szarości, zapewnia dobry kontrast i wysoką rozdzielczość (do 300 DPI) wyświetlanego na ekranie czytnika tekstu.
• PocketBook – Międzynarodowa korporacja produkująca popularne czytniki e-booków. Jeden z czterech największych producentów czytników na świecie. Jej siedziba mieści się w Szwajcarii.
• PPI (Pixels Per Inch) – Liczba pikseli zawarta na jednym calu obrazu wyświetlanego na ekranie czytnika lub innego urządzenia. Poza DPI jest to podstawowa miara rozdzielczości obrazu. Im wyższy wskaźnik PPI danego urządzenia, tym lepsza jakość pojawiających się na jego ekranie fragmentów tekstu lub obrazów.
• PRISM – Nowoczesna technologia EPD rozwijana przez firmę E Ink. Technologia pozwala wyświetlać na ekranie urządzenia teksty i obrazy w wielu różnych kolorach, a także w wielu kształtach, wzorach i sekwencjach. Obecnie wykorzystywana przede wszystkim w branży architektonicznej.
• Publio – Księgarnia internetowa, posiadająca w swojej ofercie audiobooki, e-booki oraz prasę. Serwis regularnie organizuje atrakcyjne promocje, a także pozwala na pobieranie wielu darmowych publikacji książkowych.

R

• Reflow – Funkcja automatycznego dopasowania tekstu do rozmiaru strony, która pozwala na przyjemne i komfortowe czytanie. Pliki w formatach ePUB i Mobi, w których występuje większość e-booków, automatycznie dostosowują się do powiększonego lub zmniejszonego widoku. Inaczej jest z plikami Pdf. Funkcja Reflow, w którą wyposażone są czytniki wielu producentów (poza urządzeniem Kindle) dopasowuje tekst pliku Pdf do rozmiaru strony, upodabniając go plików w formatach ePub i Mobi.
• Rozdzielczość ekranu – Podstawowy parametr określający liczbę pikseli na ekranie telewizora, komputera, tabletu, smartfona lub czytnika e-booków. Termin nie odnosi się do rozdzielczości samego ekranu, lecz wyświetlanego na nim obrazu. Rozdzielczość wyraża się w postaci liczby pikseli w pionie i poziomie. Im wyższe parametry, tym lepsza jakość wyświetlanego na ekranie obrazu.

S

• Self-publishing – Publikowanie stworzonych przez autora treści bez pomocy wydawnictwa. Wraz z rozwojem technologii (pojawienie się e-booków oraz serwisów, które je dystrybuują) marginalne do tej pory zjawisko zyskało znacznie większy zasięg.
• Self-electronic publishing – Publikowanie wyprodukowanych przez siebie treści bez pośrednictwa wydawnictwa, opierające się na rozpowszechnianiu materiałów w formie elektronicznej (m.in. e-booków). Wiele serwisów internetowych umożliwia autorom sprzedawanie stworzonych treści z uwzględnieniem niewielkiej prowizji.
• Sigil – Wielofunkcyjny, darmowy program służący do edycji e-booków (w formatach ePUB i MOBI). Pozwala między innymi na zarządzanie treścią elektronicznych publikacji, a także edytowanie i tworzenie własnych plików.
• Smartlight – Funkcja regulacji barwy (zimna, neutralna i ciepła) oraz natężenia podświetlenia w czytnikach PocketBook. Pozwala na dostosowywanie jasności ekranu do poziomu zewnętrznego oświetlenia, ułatwiając komfortowe czytanie.
• Spectra – Jedna z technologii EPD. Pierwszy trzykolorowy wyświetlacz elektroniczny przeznaczony do masowej produkcji.
• Stylus – Rysik lub pióro elektroniczne wykorzystywane w wielu nowoczesnych czytnikach. Pozwala na precyzyjną edycję plików graficznych, rysowanie lub robienie elektronicznych notatek.

T

• Temperatura barwowa – Poziom nasycenia światła, który zmienia się m.in. w zależności od pory dnia. Białe światło można określić np. jako ciepłe, chłodne lub neutralne. Temperatura barwowa decyduje o wrażeniu kolorystycznym oglądanego otoczenia. Nowoczesne czytniki e-booków są w stanie dostosowywać wygląd ekranu do jakości zewnętrznego oświetlenia.

U

V

• Virtualo – Jedna z największych księgarni elektronicznych, posiadająca w swojej ofercie audiobooki, e-booki, a nawet tytuły prasowe. Księgarnia regularnie organizuje atrakcyjne promocje, a także prowadzi własnego bloga, na którym pojawiają się informacje o premierach książek oraz ich recenzje.

W

• Woblink – Księgarnia internetowa posiadająca w swojej ofercie szeroki wybór audiobooków i e-booków. Regularnie organizuje promocje, przygotowuje zestawienia najpopularniejszych tytułów oraz umożliwia pobranie wielu darmowych książek.

X

• X-Ray – Usługa wykorzystywana w czytnikach Kindle, umożliwiająca dostęp do szczegółowych informacji na temat książki (streszczenie, bohaterowie, omówienia, skróty wpisów z Wikipedii). Uzyskanie informacji nie wymaga połączenia z Internetem.

Y

Z