Technologia e-papieru bezpowrotnie zrewolucjonizowała sposób postrzegania i czytania książek. Chociaż pierwszy czytnik e-booków (wydany w 2004) spotkał się z umiarkowanym entuzjazmem, już trzy lata później (po premierze Kindle) świat ogarnęła prawdziwa mania elektronicznego czytania. Czym w takim razie jest papier elektroniczny? Co stanowi o jego sile i odróżnia go od innych ekranów?

Chociaż nie wszyscy o tym wiedzą, zasady działania ekranów z e-papierem są zupełnie odmienne od tych, które regulują pracę standardowych wyświetlaczy LCD. Technologia papieru elektronicznego posiada tak wiele unikatowych właściwości, że jej pojawienie się musiało stanowić prawdziwy przełom. Z czego dokładnie to jednak wynika?

E-papier – co trzeba o nim wiedzieć?

W gruncie rzeczy istnieje tylko jeden sprawdzony sposób poznania specyfiki e-papieru. Jest to zakup czytnika i przyzwyczajenie się do widoku zadrukowanego tekstu na ekranie urządzenia. Kto nigdy nie miał do czynienia z czytnikiem, ani nawet nie widział, jak wygląda ebook, temu z pewnością trudno będzie zrozumieć, jak elektrycznie urządzenie może tak doskonale imitować normalny papier. Istnieje jednak kilka podstawowych właściwości e-papieru, które pozwalają w pewnym zakresie to wyjaśnić.

1. Zewnętrzne światło

Główną różnicą pomiędzy ekranami e-papierowymi a LCD jest wykorzystanie światła. Podczas gdy wyświetlacze ciekłokrystaliczne (takie jak tablet lub monitor naszego komputera) posiadają wbudowane podświetlenie, czytniki książek elektronicznych korzystają w całości ze światła odbitego (chociaż niektóre modele zostały wyposażone w dodatkowe lampki).

To oznacza, że kierując nasz wzrok na ekrany LCD, wpatrujemy się w rzeczywistości w silne źródło światła. Właśnie dlatego okuliści zwracają uwagę, że długotrwała praca przed monitorem może być szkodliwa dla naszego wzroku.

Problem ten nie dotyczy ekranów z technologią E-Ink (tusz elektroniczny). Najłatwiej powiedzieć, że wykorzystują one naturalną zdolność ludzkich narządów widzenia do oglądania przedmiotów w świetle odbitym. Chociaż wydaje się to zdumiewające, właśnie z tego powodu praca z czytnikiem e-booków nie męczy oczu bardziej niż czytanie tradycyjnej, drukowanej książki. O innych podobieństwach i różnicach pomiędzy tradycyjną a elektroniczną książką można przeczytać w naszym starszym artykule.

Jak to wygląda w praktyce? Kiedy np. oglądamy filmy na telewizorze, staramy się zgasić wszystkie żarówki i zasłonić okna. Światło zewnętrzne rozprasza wewnętrzne oświetlenie ekranu, czyniąc obraz nieostrym i mało komfortowym w odbiorze. Z czytnikami elektronicznymi sytuacja wygląda jednak odwrotnie. Im więcej doświetlenia, tym wyraźniejszy okazuje się tekst książki epub. Jeżeli mamy ochotę pogrążyć się w ulubionej lekturze po zmroku, musimy zatem skorzystać z zewnętrznego źródła światła.

2. Elektroniczny tusz

Na czym polegają zasady działania tuszu elektronicznego? Z czego wynikają jego zadziwiające właściwości? W przypadku czytników elektronicznych piksele (czyli najmniejsze, pojedyncze elementy tworzące obraz) wypełnione są kapsułkami z atramentem w kolorze czarnym i białym. Cały układ jest zamknięty pomiędzy dwoma elektrodami – górną i dolą. Wyświetlanie obrazu opiera się na zmianach polaryzacji elektrod, naprzemiennie przyciągający raz dodatnio (biały tusz), a raz ujemnie (czarny tusz) naładowane drobiny barwnika.

Właśnie dzięki temu widzimy na ekranie jasne i ciemne punkciki, układające się w wyraźny, pełny widok. Użycie barwników tylko w dwóch kolorach zapewnia obraz w odcieniach szarości, odróżniając teksty wyświetlane na czytniku od obrazów barwnych na ekranach LCD. O tym, jak dokładnie wygląda cały scharakteryzowany wyżej proces, więcej można przeczytać na Wikipedii.

To wszystko sprawia, że z perspektywy osoby przyzwyczajonej do standardowych ekranów książka w wersji elektronicznej wyświetlana na e-papierze niemal zawsze okazuje się czymś niezwykle zaskakującym. Z jednej strony mamy do czynienia z urządzeniem elektrycznym, które budową przypomina tablet, z drugiej wyświetlany na ekranie tekst wygląda niczym zadrukowana kartka. Kto nigdy nie trzymał w rękach czytnika, ten nigdy nie zrozumie, jak wyjątkowe sprawia on wrażenie.

3. Mniejsze zużycie energii

Kolejną fundamentalną różnicą pomiędzy standardowymi ekranami LCD, a tymi opierającymi się na technologii e-papieru jest wykorzystanie energii. Przeciwnicy czytników e-booków często twierdzą, że zamiast kupować np. Kindle, wolą zdecydować się na zakup tabletu, który poza możliwością czytania książek zapewni im dodatkową, multimedialną rozrywkę. W rzeczywistości jednak sprawa nie jest w tym przypadku wcale taka prosta.

Nie chodzi wyłącznie o to, że długie wpatrywanie się w ekran tabletu jest niezwykle męczące dla naszych oczu, co utrudnia pogrążanie się w lekturze. Równie istotne jest, że po kilku godzinach aktywnej pracy urządzenie będzie błagało o podpięcie do sieci elektrycznej.

Ekrany LCD, w które wyposażone są tablety, konsumują znacznie więcej energii, aniżeli stworzone z wykorzystaniem technologii e-papieru czytniki (jest tak nawet w przypadku czytników z największymi ekranami). Nie dość, że wyświetlacze ciekłokrystaliczne utrzymują wewnętrzne podświetlenie, to dodatkowo potrafią odświeżać wyświetlany obraz nawet kilkadziesiąt razy na sekundę. Nie powinno więc dziwić, że nawet najbardziej pojemne baterie tabletów pozwalają im co najwyżej na kilka godzin intensywnej pracy.

Jeżeli zatem cenimy sobie oszczędność energii i większą mobilność, powinniśmy zastanowić się nad wyborem czytnika e-książek. Ekran E-Ink (chodzi tu o samą technologię – nie mylić z firmą o tej samie nazwie) pobiera prąd w zasadzie wyłącznie podczas przewijania stron. Właśnie dlatego twierdzenie o jego wyjątkowej energooszczędności nie jest przesadzone. W pełni naładowane czytniki e-booków są w stanie pracować nawet przez kilkadziesiąt godzin (w przypadku Kindle’a do 10 do z włączonym ekranem, natomiast do 30 w stanie uśpienia).

Jakie są największe zalety e-papieru?

• Tusz elektroniczny sprawia, że wyświetlany na ekranie urządzenia tekst doskonale imituje zwykły papier,
• Dzięki zastąpieniu wewnętrznego źródła światła światłem odbitym, korzystanie z e-papieru jest znacznie mniej męczące dla oczu, niż wpatrywanie się w jasny ekran LCD,
• Brak wewnętrznego źródła światła, a także rzadkie odświeżanie obrazu czynią e-czytniki wyjątkowo energooszczędnymi urządzeniami.